Πόσο λογικό ακούγεται να μεταμορφώνεται ραγδαία μία συμφωνική ορχήστρα κατά τη διάρκεια μιας καλλιτεχνικής περιόδου; Όχι και τόσο, ιδίως όταν έχει να αντιμετωπίσει χρόνια και ενδημικά προβλήματα: την απουσία περισσότερων μόνιμων μουσικών, την απουσία μόνιμου αρχιμουσικού, την απουσία τακτικού προγραμματισμού, την απουσία οράματος. Κι όμως, αυτό συνέβη με την πολύπαθη Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα της ΕΡΤ που ξεκίνησε τη σαιζόν με τους χειρότερους οιωνούς και την ολοκλήρωσε με τους καλύτερους!
Αφήσαμε το σύνολο με την επώδυνη ανάμνηση μιας από τις τελευταίες συναυλίες του 2022 στο Μέγαρο Μουσικής κατά την οποία εκτέθηκαν έντονα όλες οι αδυναμίες του. Το ξανασυναντήσαμε τον Μάρτιο του 2023 στο θέατρο "Παλλάς" με μία εντυπωσιακή απόδοση της παρτιτούρας της όπερας "Ιφιγένεια εν Ταύροις" του Γκλουκ που παρουσίασε εκεί ο ΟΠΑΝΔΑ: πολλοί θεωρήσαμε ότι αυτή οφειλόταν πρωτίστως στην εξαιρετική προετοιμασία του -πρώην διευθυντή του- Γιώργου Πέτρου.
Αμέσως μετά το Πάσχα, έγκριτοι συνάδελφοι εντυπωσιάσθηκαν από την ερμηνεία της δυσκολότατης 10ης Συμφωνίας του Σοστακόβιτς κατά τη διάρκεια συναυλίας στο Μέγαρο (27/4). Αυτή αποτέλεσε ουσιαστικά την πρώτη επίσημη εμφάνιση της Συμφωνικής της ΕΡΤ υπό τον αρχιμουσικό Μιχάλη Οικονόμου, ο οποίος είχε αναλάβει από το Φεβρουάριο καθήκοντα μουσικού και καλλιτεχνικού διευθυντή της, χωρίς τούτο να έχει γίνει ευρύτερα γνωστό.
Στις 13/5, παρακολουθήσαμε την αμέσως επόμενη συναυλία υπό το νέο της διευθυντή, που φιλοξενήθηκε στο θέατρο "Ολύμπια", παρεμπιπτόντως έδρα της Συμφωνικής Ορχήστρας του Δήμου Αθηναίων, στην οποία από σειρά ετών ο 50χρονος Οικονόμου διατελεί αρχιμουσικός. Το πρόγραμμα περιελάμβανε μόνο έργα Μπετόβεν, τα οποία -ειρωνεία της τύχης!- είχαν όλα παιχθεί μόλις προ λίγων μηνών από διάσημα ξένα σύνολα στο πλαίσιο συναυλιών τους στο Μέγαρο.
Η βελτίωση της Ορχήστρας της ΕΡΤ έγινε ορατή από τις πρώτες κιόλας νότες της ορχηστρικής εισαγωγής "Κοριολανός", εναρκτήριου έργου της βραδιάς. Ευέλικτα τέμπι, ωραία προβολή του συντακτικού, ροή αφήγησης συνέβαλαν στην ανάδειξη με καθαρότητα της δραματικής γραφής.
Έντονα -αλλά όχι αποκλειστικά- δραματική διάσταση είχε και το επόμενο έργο, το 3ο Κοντσέρτο για πιάνο, που δόθηκε με σολίστ την Αγάπη Τριανταφυλλίδη, πιανίστα γνωστή κυρίως για τις επιδόσεις της στο μοτσάρτιο ρεπερτόριο. Η ερμηνεία της ξεχώρισε για το πεντακάθαρο παίξιμο, την ευγένεια φραστικής, το ενδιαφέρον της αφήγησης, την ιδιαίτερη εκφραστικότητα με την οποία ήχησαν οι διάσπαρτες λυρικές/στοχαστικές παράγραφοι (largo). Η (δεξιο)τεχνική της σιγουριά αξιοποιήθηκε στην μεγάλης ρητορικής cadenza του πρώτου μέρους, στο οποίο, πάντως, έγιναν κατά τόπους αισθητές κάποιες αβεβαιότητες ιδίως στις εισόδους. Έχοντας σαφή αίσθηση του κλασικού ύφους, ο Οικονόμου άντλησε προσεγμένη συνοδεία από ένα ευπρόσδεκτα μεσαίο ορχηστρικό κλιμάκιο, το οποίο διεκδικούσε ενίοτε με γλαφυρότητα έναν πιο έντονα συγκρουσιακό ρόλο.
Στο θερμό χειροκρότημα του κοινού, η σολίστ αντιχάρισε δύο ανκόρ, εντυπωσιάζοντας με την απέριττη απόδοση της κοσμαγάπητης μπαγκατέλας "Für Elise" (Για την Ελίζα).
Ολόκληρο το δεύτερο μέρος της συναυλίας κάλυψε μία επιτυχημένη εκτέλεση της 4ης Συμφωνίας, που έδωσε καλή εικόνα της δουλειάς του αρχιμουσικού και του βαθμού ανταπόκρισης της ορχήστρας. Ο Μπετόβεν του Οικονόμου ήταν κλασικός αλλά ευέλικτος, φωτεινός αλλά με ουσία και βάρος, όπου και όταν έπρεπε. Θαυμάσιες ταχύτητες και διαβαθμίσεις δυναμικής, όμορφη προβολή του θεματικού υλικού, τονισμός λεπτομερειών συνέβαλαν στην προβολή του λυρισμού -λιγότερο, όμως, του χιούμορ- της συγκεκριμένης παρτιτούρας, που κοιτά ακόμη προς τον κλασικισμό του Χάϋντν.
Η γενικά ισορροπημένη απόδοση όλων των ομάδων της Συμφωνικής της ΕΡΤ (ομοιογενή έγχορδα, φερέγγυα ξύλινα ιδίως στο allegro vivace) απογειώθηκε στο αντιστικτικά δυσκολότατο φινάλε, όπου κατάφεραν να ακολουθήσουν την θυελλώδη, έξοχη διεύθυνση του Οικονόμου.
Μερικές εβδομάδες αργότερα (2/6), ο Οικονόμου ανέβασε ακόμη πιο ψηλά τον πήχη των προσδοκιών, προγραμματίζοντας σε συναυλία στην "Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης" του Μεγάρου Μουσικής δύο εμβληματικές παρτιτούρες του ιμπρεσιονισμού και του ρομαντισμού, αντιστοίχως τη "Θάλασσα" του Ντεμπυσσύ και την "Σεχραζάντ" του Ρίμσκυ-Κόρσακωφ, τις οποίες συνδέει η έντονη -πλην διαφορετική- περιγραφική διάσταση.
Η ερμηνεία της "Θάλασσας" υπήρξε ανεπιφύλακτα συναρπαστική, πιθανότατα η πληρέστερη που έχει δοθεί στο συγκεκριμένο έργο από ελληνική ορχήστρα κατά την τελευταία 25ετία. Οφειλόταν δε στον συνδυασμό μιας διεξοδικής διδασκαλίας του έργου με την επάρκεια ανταπόκρισης του συνόλου στις μεγάλες απαιτήσεις του, περιλαμβανομένης της διαμόρφωσης της κατάλληλης ηχητικής ταυτότητας. Όσοι έχουν παρακολουθήσει τον τρόπο δουλειάς του Οικονόμου γνωρίζουν πόσο απαιτητικός μπορεί να γίνει στις πρόβες, αλλά και πόσο χαλαρός και σαφής στις κινήσεις του είναι όταν ανεβαίνει στο πόντιουμ.
Στη "Θάλασσα" εντυπωσίασε η ρευστότητα της φραστικής, οι διακυμάνσεις της δυναμικής, η αβίαστη προβολή των μελωδικών θεμάτων, της ποικιλίας ρυθμικών σχημάτων και των μικρο- επεισοδίων των τριών "συμφωνικών σχεδιασμάτων" με μέριμνα σαφούς ανάδειξης των διαφορετικών τους διαθέσεων και αποχρώσεων, οι περιγραφικές αρετές και ο ειρμός της αφήγησης. Η καλά προετοιμασμένη ορχήστρα τον ακολούθησε με προσήλωση, σβέλτα αντανακλαστικά, κυρίως όμως με μία ευπρόσδεκτη διαύγεια ήχου. Καθοριστικά αποδείχθηκαν εδώ το εστιασμένο παίξιμο των εγχόρδων, οι ποιητικές συνεισφορές των ξύλινων (π.χ. το φλάουτο της Μακρή, το όμποε του Κοντού), οι σημειακά σταθερές παρεμβάσεις των χάλκινων (τα κόρνα, το σόλο τρομπέτας (Πέπελας;].
Η ερμηνεία της "Σεχραζάντ" που ακολούθησε δεν στερήθηκε αρετών, πιστοποίησε δε τις μεγάλες ικανότητες του Οικονόμου σε επίπεδο τεχνικής και έκφρασης. Άριστος ορχηστρικός έλεγχος, πλαστικότητα και φαντασία στη διαμόρφωση της μελωδικής γραμμής, καίρια επιλεγμένες διαβαθμίσεις ταχυτήτων και δυναμικής, αναλυτική απόδοση της γραφής κάθε επεισοδίου της δημοφιλέστατης συμφωνικής σουίτας χωρίς να χάνεται η ρευστότητα και -κυρίως- η συνοχή της δραματουργικής αφήγησης. Η γλαφυρή ανάδειξη του ενορχηστρωτικού πλούτου συνδυάσθηκε, εξάλλου, με πλαστικότατη προβολή του αισθησιασμού και της εξωτικής/οριενταλίστικης ατμόσφαιρας της μουσικής.
Για να δικαιωθεί όμως κάθε εκτέλεση της "Σεχραζάντ" εξίσου κρίσιμη είναι η επιτυχής διεκπεραίωση των διάσπαρτων σόλι του α’ βιολιού αλλά και πολλών επιμέρους οργάνων. Εν προκειμένω, η ορχήστρα ανταποκρίθηκε γενικώς καλά, περισσότερο όμως τα ξύλινα (Μακρή, Κοντός, Αντρόβερ Πάρδο, Καλογερόπουλος) και χάλκινα (Λαγός) πνευστά, που προσέφεραν τους κατά τόπους γλυκασμούς. Τα έγχορδα έπαιξαν μεν στρωτά, αλλά, με εξαίρεση την …εκτάκτως συμπράξασα αρπίστρια της ΚΟΑ Γωγώ Ξαγαρά, ατύχησαν στα σόλι, όπως αυτά του βιολοντσέλου (Ντεμελενάρ) και κυρίως του εξάρχοντα βιολιστή Επαμεινώνδα Φίλιππα. Καθώς το α’ βιολί αναλαμβάνει εδώ το λυρικό ρόλο/βινιέτα της αφηγήτριας των παραμυθιών Σεχραζάντ, η δεξιοτεχνία, η εκφραστικότητα και η αφηγηματική ευφράδεια του παιξίματος είναι εκ των ων ουκ άνευ. Παρότι σε γενικές γραμμές ελεύθερο λαθών, αυτό του Φίλιππα δεν διέθετε ούτε την ανεπίληπτη ορθοτονία, ούτε την αυτοπεποίθηση, ούτε - πρωτίστως- την εκφραστική ευφράδεια (τρυφερότητα, αιχμές) που απαιτεί ο πρωταγωνιστικός του ρόλος.
Ανεξαρτήτως της εμφανούς ώσμωσης του αρχιμουσικού με την ορχήστρα, οι αδυναμίες της Συμφωνικής της ΕΡΤ δεν μπορούν, εύλογα, να καλυφθούν μονομιάς. Με δεδομένο, πάντως, τον εντελώς διακριτό και μείζονα ρόλο του συνόλου στα μουσικά μας πράγματα, η συνέχεια της κοινής τους περιπέτειας αναμένεται πλέον και με μεγάλο ενδιαφέρον και με υψηλές προσδοκίες.
Λεζάντα πρώτης φωτογραφίας: Η πιανίστα Αγάπη Τριανταφυλλίδη ερμηνεύει το "Κοντσέρτο για πιάνο αρ. 3" του Μπετόβεν, συνοδευόμενη από την Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα της ΕΡΤ υπό τον Μιχάλη Οικονόμου (θέατρο "Ολύμπια", 13/5) © Νικόλας Κομίνης
